تحویل سال ۱۴۰۴ در فضا چه اتفاقی می افتد کبیسه بعدی سال ۱۴۰۸ است
به گزارش نهایت علم، سخنگوی کمیته انجمن نجوم آماتوری با تشریح نجومی لحظه تحویل سال 1404 اظهار داشت: در آیینه نجوم؛ کبیسه بعدی سال 1408 رخ می دهد.
کاظم کوکرم در گفتگو با خبرنگار مهر، به تشریح جنبه نجومی لحظه تحویل سال نو هجری شمسی ۱۴۰۴ پرداخت و اظهار داشت: امسال تحویل سال در ساعت ۱۲: ۳۱: ۳۰ ظهر روز ۳۰ اسفندماه رخ خواهد داد. در این لحظه از نظر نجومی مرکز قرص خورشید دقیقاً روی نقطه اعتدالی بهاری و خط استوای سماوی قرار می گیرد و به نقطه اعتدال بهاری می رسد.
سخنگوی کمیته انجمن نجوم آماتوری ایران ایرانیان در توضیح بیشتر اضافه کرد: ایرانیان باستان رسیدن خورشید به نقطه اعتدال بهاری را جشن می گرفتند؛ در حقیقت نقطه ای که خورشید با عبور از آن از نیم کره جنوبی آسمان به نیمکره شمالی وارد و از آن پس طول روزها از شب ها در نیمکره شمالی زمین طولانی تر می شود. آنها همین رویداد نجومی را مبدا تقویم خود قرار داده و جشن می گرفتند. در این روز به علت واقع شدن خورشید بر روی استوای سماوی، طول شب و روز در سراسر کره زمین یکسان می شود.
پدیده نجومی لحظه تحویل سال در نقطه قطب شمال و جنوب
کوکرم توضیح داد: در لحظه تحویل سال، اگر روی نقطه ای از خط استوای زمین باشیم که در لحظه ظهر حقیقی باشد، در آن لحظه خورشید درست بالای سر ناظر قرار می گیرد و هیچ سایه ای دیده نخواهد شد. همچنین، در این لحظه، خورشید دقیقاً بین قطب شمال و قطب جنوب آسمان قرار می گیرد و طول روز و شب حدودا برابر می شود. بدین سان اگر در لحظه تحویل سال در نقطه قطب شمال یا نقطه قطب جنوب باشیم، در این صورت می بینیم که نصف قرص خورشید زیر افق و نیمه دیگرش بالای افق دیده می شود.
تاریخچه تقویم هجری شمسی؛ از قاجار تا امروز
سخنگوی انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به این که تقویم هجری شمسی ایرانیان با طبیعت همگام شده است، به خاصیت های این تقویم اشاره نمود و اضافه کرد: اولین بار که ردی از تقویم هجری شمسی در تاریخ پیدا می نماییم، مربوط به سال ۱۲۶۵ شمسی است و امسال ۱۳۸ سال از پیدایش آن می گذرد. تقویم هجری شمسی در ابتدا و در دوران قاجاریه بصورت برجی بود و اسامی ماه هایش عربی بود: حَمَل، ثَور، جَوزا، سَرَطان، اَسَد، سُنبُله، میزان، عَقرب، قَوس، جَدْی، دَلو و حوت ۱۲ ماهی بودند که در تقویم هجری شمسی برجی استفاده می شد. ریشه این اسامی به تقویم جلالی بر می گردد که خیام و خازنی و دانشمندان عصر سلجوقی ابداع کرده بودند.
تفاوت تقویم هجری شمسی و تقویم جلالی
وی اضافه کرد: برخلاف آن چه بیشتر مردم امروزه تصور می کنند که تقویم هجری شمسی در حقیقت همان تقویم جلالی است، اما واقعیت این است که تفاوت های بنیادی بین این دو تقویم وجود دارد؛ همچون مبدأ دو تقویم که مبدا تقویم جلالی به تخت نشستن جلال الدین ملکشاه سلجوقی است و حدود ۹۴۶ سال از آن گذشته است در صورتیکه مبدا تقویم هجری شمسی، نوروز سال هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه است و الان هزار و چهارصد و چهارمین نوروزی را جشن می گیریم که از نوروز هجرت پیامبر (۲) از مکه به مدینه گذشته است.
کبیسه های پنج ساله؛ راز دقت تقویم هجری شمسی
کوکرم ضمن اشاره به تفاوت اسامی ماه ها و طول ماه ها در تقویم هجری شمسی نسبت به تقویم جلالی اضافه کرد: شیوه استخراج سالیان کبیسه ۵ ساله در تقویم هجری شمسی نیز با تقویم جلالی تفاوت هایی دارد. امسال (سال ۱۴۰۳) هم سال کبیسه است و برخلاف تصور عمومی، سال کبیسه همیشه هر چهار سال یک دفعه اتفاق نمی افتد و گاهی اوقات یک دوره ۵ ساله باید بگذرد تا کبیسه اعلام گردد. برای اینکه طول سال شمسی حقیقی، دقیقاً ۳۶۵ روز و ۶ ساعت نیست. اگر اینطور بود کار استخراج تقویم خیلی راحت بود و هر ۴ سال، چهار تا شش ساعت را با هم جمع می بستیم و اسفند ۳۰ روزه و سال کبیسه می شد. اما واقعیت این است که طول سال شمسی به صورت میانگین در یک دوره ۱۰۰ ساله، می شود ۷۸۹۸۲۱۲۴، ۳۶۵ روز که این یعنی طول سال کمی کمتر از ۳۶۵، ۲۵ صدم روز است. اگر بخواهیم این عدد را ساده اش نماییم، متوسط طول سال شمسی حقیقی در یک دوره ۱۰۰ ساله، حدود ۳۶۵ روز و ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۶ ثانیه می شود و این یعنی تا آن ۶ ساعت، نزدیک به ۱۱ دقیقه کم دارد.
دقت تقویم هجری شمسی و اهمیت کبیسه گیری
وی در ادامه اشاره کرد: ما اگر در استخراج تقویم این دقایق جامانده را حساب نکنیم، پس از یک دوره زمانی خواهیم دید که انطباق تقویم با طبیعت بهم می خورد. یعنی بطورمثال ممکنست در وضعیت دهم اسفند باشیم ولی ببینیم درخت ها و گل ها شکوفه کرده اند و شرایط شبیه یکم فروردین شده است و طبیعت از تقویم گویی جلو زده است. چنانکه در تقویم میلادی به دلیل اشکال در کبیسه گیری این اتفاق افتاده است و کشیش ها در قرن شانزدهم متوجه جا ماندن تقویم میلادی ژولینی شدند. در حوالی سال ۱۵۸۲ پاپ گریگوری سیزدهم فرمان اصلاح تقویم را داد. بدین سان که فردای چهارم اکتبر ۱۵۸۲ بجای این که پنجم اکتبر اعلام گردد، پانزدهم اکتبر ۱۵۸۲ اعلام گردید. بعد از آن هم در شیوه کبیسه گیری تقویم میلادی اصلاحاتی انجام شد و از آن پس تقویم میلادی ژولینی جای خودرا به تقویم میلادی گریگوری داد.
تقویم هجری شمسی؛ دقیق ترین نظام گاهشماری جهان
کوکرم اضافه کرد: تقویم هجری شمسی ما با درنظر گرفتن کبیسه های پنج ساله در دوره های ۳۳، ۲۹ و ۳۷ ساله دقیق ترین نظام گاه شماری جهان از نظر انطباق با طبیعت است. این تقویم نه فقط برمبنای موقعیت دقیق کره زمین در گردش به دور خورشید استخراج می شود، بلکه ریشه های تاریخی و نجومی عمیقی دارد.
تقویم هجری شمسی ابداع چه کسی است؟
وی تصریح کرد: تقویم هجری شمسی ما ابداع منجم دوران قاجار به نام حاج میرزا عبدالغفار نجم الدوله اصفهانی است. او ضمن تطبیق تقویم جلالی با مبدأ تقویم هجری قمری، تقویم هجری شمسی برجی را استخراج کرد که پس از دوران حیاتش، حوالی سال ۱۲۸۴ هجری شمسی در اداره گمرکات ایران به کار گرفته شد. این تقویم بعد از پیروزی جنبش مشروطه از سال ۱۲۸۷ به عنوان تقویم رسمی کشور مورد استفاده قرار گرفت.
تغییرات تقویم هجری شمسی در دوره پهلوی اول
سخنگوی انجمن نجوم آماتوری ایران همین طور به تغییرات تقویم هجری شمسی در دوره پهلوی اول اشاره نمود و اظهار داشت: در ۱۱ فروردین سال ۱۳۰۴، مجلس شورای ملی قانون تبدیل بروج به ماه های شمسی را تصویب کرد و به این ترتیب، ۱۲ ماه تقویم شمسی یعنی ماه هایی مانند فروردین، اردیبهشت، خرداد و … جایگزین ماه هایی با اسامی عربی مانند حمل، ثور و جوزا و… در تقویم هجری شمسی برجی شدند. اسامی این ماه ها ریشه در باورهای کهن ایرانیان دارند و در نامگذاری آنها از ایزدان و امشاسپندان زرتشتی الهام گرفته اند. بعنوان مثال، فروردین از ریشه «فره وشی» به مفهوم روان های پاک و تیر از ریشه «تیشتر» گرفته شده است.
کبیسه ۵ ساله در سال ۱۴۰۸ رخ می دهد
کوکرم در ادامه به موضوع کبیسه های پنج ساله در تقویم هجری شمسی اشاره نمود و توضیح داد: بدین سبب ما تقویمی داریم که به طور معمول هر ۴ سال یکبار ماه اسفندش ۳۰ روزه و سال کبیسه اعلام می شود. گاهی هم ۵ سال می گذرد و سال کبیسه اعلام می شود. بعنوان مثال، سال ۱۳۶۶ و ۱۳۷۰ شمسی کبیسه بود، ولی کبیسه پس از سال ۱۳۷۰ برخلاف انتظار که ۱۳۷۴ باید می شد به سال ۱۳۷۵ انتقال یافت و ما سال ۱۳۷۵ یک کبیسه پنجساله را تجربه کردیم. در ادامه سالیان ۱۳۷۹، ۱۳۸۳، ۱۳۸۷، ۱۳۹۱، ۱۳۹۵، ۱۳۹۹ و سال ۱۴۰۳ هم کبیسه اعلام گردید.
سخنگوی انجمن نجوم آماتوری ایران اشاره کرد: حال شاید انتظار داشته باشید سال ۱۴۰۷ کبیسه اعلام گردد اما این در شرایطی است که سال ۱۴۰۷، سال سی و دوم یک دوره سی و سه ساله است و سال سی و سوم این دوره یعنی سال ۱۴۰۸ به عنوان کبیسه اعلام خواهد شد. پس سال کبیسه بعدی یک کبیسه ۵ ساله است و در سال ۱۴۰۸ رخ خواهد بود. سال اول این دوره سال ۱۳۷۵ بود و سال آخرش سال ۱۴۰۸ می شود. این نوع کبیسه گیری موجب می شود تقویم هجری شمسی با طبیعت هماهنگ بماند و اختلافی ایجاد نشود.
هماهنگی تقویم هجری شمسی با طبیعت
وی در آخر ضمن بیان این مطلب که دقت تقویم هجری شمسی به حدی است که هر سال در اول فروردین، شرایط طبیعی و آب و هوایی حدودا مشابهی در کشور حاکم می شود، اظهار داشت: دقیق بودن تقویم هجری شمسی را در زندگی روزمره این طور تجربه می نماییم که براساس برنامه زمانی هر سال در ایام مشخصی، بطورمثال از هفته اول اردیبهشت می توانیم کولرها را آماده استفاده نمائیم یا برای آماده سازی سیستم گرمایش در پاییز، طبق تقویم می توانیم برنامه ریزی نماییم.
دانش پیشرفته ایرانیان در عرصه نجوم و گاهشماری
سخنگوی انجمن نجوم آماتوری ایران اضافه کرد: هر سال حال و هوای ۱۰ روز اول فروردین را که می بینیم یکسان تکرار می شود و این هماهنگی بین تقویم و طبیعت، نشان دهنده دانش پیشرفته ایرانیان در عرصه نجوم و گاهشماری است. تقویم هجری شمسی نه فقط یک ابزار زمان سنجی، بلکه قسمتی از هویت ملی، فرهنگی و علمی ماست و لازم است در شناخت و آموزش ظرافت های محاسباتی آن بیشتر بکوشیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب